نگاهی به مهاجرت نویسندگان ایران و تاثیر آن بر سرنوشت حرفه‌ای‌شان
«نویسنده‌ی مهاجر ایرانی در بیرون از ایران نه نانی دارد، نه نامی و نه پناهی»؛ همین الان اگر عبارت «نویسنده‌ی مهاجر» را جست‌وجو کنید هم به مقاله‌ای با این عنوان می‌رسید و هم در میان اخبار وب‌سایت‌های رسمی و داخلی، به ویژه آنهایی که نگاهی ایدئولوژیک را پیگیری می‌کنند و تلاش می‌کنند قرائتی رسمی از موضوع ارائه دهند، محتواهایی از این دست زیاد می‌بینید. محتواهایی که مهاجرت را مذموم می‌داند و مهاجران را استعدادهای تلف شده‌ای می‌پندارند که در خاکی دیگر نتوانسته‌اند ریشه بزنند. این حرف‌ها چند دهه است در رسانه‌های رسمی و دولتی بازتولید می‌شود اما همین الان در خارج از ایران تعداد قابل‌توجهی نویسنده‌ی ایرانی موفق داریم که برنده‌ی جوایز ادبی درخشانی شده‌اند و آثارشان با اقبال جهانی خوبی مواجه شده است. در مقابل هم بزرگانی را داریم که مهاجرت برای آنها با دوران سترونی ادبی همراه بوده که شاید مشهورترین‌شان صادق هدایت و غلامحسین ساعدی باشند که هر دو پاریس را برای مهاجرت انتخاب کردند، اما جادوی پاریس برای آنها آورده‌ای نداشت و بدون خلق اثری که ما از آن خبر داشته باشیم یا آن را خوانده باشیم از دنیا رفته‌اند. واقعیت ماجرا این است که پیچیدن نسخه برای نویسندگان مهاجر، ادبیات مهاجرت و هر کسی که به دلیلی از کشورش رفته و در جای دیگری زندگی می‌کند به این سادگی‌ها نیست. دلایل مختلف مهاجرت، شرایط مهاجران در کشورهای مقصد و زبانی که قرار است با آن زندگی کنند و بنویسند اوضاع را کاملا متفاوت می‌کند. صادق هدایت اگر به دنبال نوشتن به فارسی در پاریس بود بی‌شک آثارش در آن شهر دیده نمی‌شد و امیر احمدی‌آریان اگر به زبان دیگری خارج از ایران کتاب می‌نویسد با یک تاخیر موج آثارش به ایران می‌رسد.
ادبیات مهاجرت، ادبیات تبعید یا ادبیات آوارگی
مهاجرت نویسندگان و روشنفکران به دلایل مختلفی و در طول تاریخ چه در ایران و چه در نقاط دیگر دنیا اتفاق افتاده است. روسیه یکی از کشورهایی است که نمادهای مهمی در میان نویسندگان مهاجر دارد. «ولادیمیر ناباکوف» مشهورترین روس مهاجری است که در خانه‌ی دشمن شوروی یعنی آمریکا زندگی می‌کرد. به جز او «تورگنیف» و «ماکسیم گورکی» هم تجربه‌ی مهاجرت در مقطعی را داشتند. «کارل مارکس» کارهایش را در لندن منتشر می‌کرد و نویسندگان زیادی در آلمان و سرتاسر اروپا در پی به قدرت رسیدن نازی‌ها مجبور به مهاجرت شدند. در ایران هم اگر به همین تاریخ معاصر نگاهی بیندازیم موج‌هایی از مهاجرت را شاهد هستیم.